Inhoud

Woerden is een stad en gemeente in het westen van de Nederlandse provincie Utrecht, in het oosten van het Groene Hart. De gemeente bestaat uit de kernen Woerden, Harmelen, Kamerik en Zegveld. De gemeente Woerden heeft 51.234 inwoners en de stad Woerden heeft 36.310 inwoners.

Woerden stamt uit de Romeinse tijd, toen rond 41 n.Chr het castellum Laurium op deze plek werd gesticht, op een natuurlijke hoogte. Dit castellum was een legerplaats langs de noordgrens van het Romeinse Rijk, die gevormd werd door de Rijn, tegenwoordig de Oude Rijn. Laurium is in gebruik geweest tot omstreeks 270. Er zijn een aantal Romeinse schepen in Woerden gevonden, en een replica wordt sinds 2009 gebruikt voor rondvaarten.

Tussen 719 en 722 verbleef Bonifatius in Woerden om te prediken. Rond het jaar 795 werd Woerden Wyrda genoemd.

Gaandeweg de Middeleeuwen begon Woerden vanaf de 12e eeuw meer versterkt te worden (een slot, wallen, grachten). Rond 1160 liet Godfried van Reenen, de bisschop van Utrecht, een versterking bouwen bij de nederzetting Worden (soms ook Worthene genoemd) aan de Oude Rijn. De versterking had tot doel om tegengas te geven tegen de expansiedrift van de graaf van Holland. De stad had een houten kerk, die in 1202 afbrandde.

De Heren van Woerden had het bezit had over Woerden en omstreken in de periode 1165 - 1304. Het huidige wapen van Woerden, een geel vlak met drie zwarte ruiten, werd in 1277 erkend als wapen voor Herman van Woerden.

Het water in Woerden werd beheerd door het Groot Waterschap. Dit bestond vanaf 1226 en maakte dat Woerden onafhankelijk was van het Hoogheemraadschap Rijnland. De stad en omgeving waren voor de afwatering echter wel volledig afhankelijk van dat hoogheemraadschap. Pas in 1995 fuseerde het Groot Waterschap met Rijnland tot De Stichtse Rijnlanden.

Aan de zuidwestelijke zijde van de stad werd omstreeks 1275 een kasteel door graaf Floris V gesticht. In de dertiende eeuw werd ook een stenen kerk gebouwd, die de komende eeuwen steeds verder werd uitgebreid tot de huidige Petruskerk.

Woerden kreeg op 12 maart 1372 stadsrechten van hertog Albrecht van Beieren. In 1410 begon de bouw van het Kasteel van Woerden, in 1501 het stadhuis en in 1755 de stellingmolen De Windhond. Deze gebouwen bestaan nog steeds.

Andere monumentale gebouwen zijn: het Arsenaal (1762), de Pastorie (1672), Petruskerk (1673), het Kruijthuis (1784), de Kazerne (1790), het Klooster (1899), de watertoren (1906), de Lutherse kerk (1646) en de Sint-Bonaventurakerk (1892), die met zijn hoge naaldspits van verre het stadsgezicht domineert.

De Woerdense priester Jan de Bakker was de eerste in de Noordelijke Nederlanden, die om zijn van de rooms-katholieke kerkleer afwijkende prediking in 1525 ter dood werd gebracht op de brandstapel. De godsdiensttwisten waren in Woerden aanvankelijk beperkt. Echter, de katholieke hertog Erik van Brunswijk, die door Filips II benoemd was tot Heer van Woerden, onderdrukte in september 1566 op hardhandige wijze pogingen om de Lutherse eredienst in te voeren in de Petruskerk. In 1575-1576 volgde het Beleg van Woerden. Tijdens dat beleg vond het Wonder van Woerden plaats, waardoor de hongerende bevolking weer te eten had. Woerden, dat zich in 1572 aan de kant van de Opstand schaarde, werd door de Spanjaarden belegerd: de stad houdt stand en de Spanjaarden breken hun beleg na een jaar op.

Omstreeks 1600 kreeg de stad naast de omwalling, ommuring en gracht een extra versterking in de vorm van een ravelijn en vier bastions, die grotendeel werden gebouwd op de hoekpunten van de bestaande stadsmuur.

De stad had tot tweemaal toe zwaar te lijden onder de Fransen. De eerste keer was in het rampjaar 1672. Woerden was toen onderdeel van de Oude Hollandse Waterlinie. De slag bij Kruipin vond plaats in de nacht van 11 oktober op 12 oktober 1672 bij het Fort Kruipin. De Fransen bezetten de stad gedurende een jaar, gedurende welk jaar zij een schrikbewind uitvoerden, waarbij vele gebouwen werden verbrand, waaronder de Petruskerk, en archieven werden vernietigd.

Op een kaart uit 1725 is te zien dat een tweede gracht rondom de stad is aangelegd. Tussen de binnen en buitengracht is een onbebouwd verdedigingsveld.

De tweede maal dat de stad te lijden had van de Fransen was in 1813, aan het einde van de Franse Tijd, toen de bevolking iets te vroeg de kant van de prins van Oranje koos, namelijk toen de Franse soldaten zich nog in de stad bevonden. De Fransen namen hiervoor op een afschuwelijke manier wraak, door op 24 november de stad zwaar te plunderen en vele burgers te vermoorden. Bij deze slachtpartij, bekend als de Ramp van Woerden, werden 28 burgers gedood en raakten 37 gewond.

In 1855 wordt Woerden aangesloten op het Nederlandse net van spoorwegen. De vestingstatus van Woerden werd in 1874 opgeheven, maar het Defensie-eiland werd nog tot 1999 door het ministerie van Oorlog gebruikt. In 1885 werd de kaasmarkt opgericht. Woerden heeft dan elke militaire betekenis verloren, zodat in de periode 1883-1912 de wallen en muren gesloopt konden worden. De waterwerken resteren echter nog wel in het Woerdense stadbeeld. De katholieken komen weer helemaal terug in de stad en bouwen in 1892 de Bonaventura kerk en in 1899 een klooster.

In 1950 werden in Woerden drie kampen ingericht om ongeveer 600 Molukkers op te vangen. Dit leidde tot het ?vlagincident? waarbij rijksambtenaren de Molukse vlag, die naast de Nederlandse vlag hing, hetgeen als onwenselijk werd gezien, neerhaalden en over de grond sleurden. Relletjes dreigden, maar die werden gesust. De Molukkers konden niet terugkeren naar Indonesië en bleven in Nederland. Het laatste Woerdense kamp werd in 1967 afgebroken.

In 1960/61 werd de Oude Rijn gedempt, die tot dat moment door de Rijstraat stroomde.

In volgende jaren groeide de stad en werden aan alle kanten grote uitbreidingen gemaakt, waarbij ook archeologische vondsten gedaan werden. In 1978 werd het eerste van 6 Romeinse en middeleeuwse schepen in Woerden gevonden. In 2003 werd bij de bouw van een parkeergarage het schip laatste gevonden, een vrachtschip.

In 2012 werd een spatha gevonden, een met zilverdraad versierd Frankisch zwaard uit de 8e eeuw van 90 cm lengte.

Van 1814 tot 1989 was Woerden onderdeel van de provincie Zuid-Holland.

De gemeente Woerden is ontstaan uit de oorspronkelijke stad Woerden, waaraan zijn toegevoegd:

in 1964 (delen van) de gemeenten Barwoutswaarder, Rietveld en Waarder
in 1989 het grootste deel van de gemeente Kamerik (ontstaan in 1857 uit de gemeenten Kamerik en de Houtdijken, Kamerik Mijzijde, 's-Gravesloot, Teckop), de gemeente Zegveld en een klein deel van de gemeente Nieuwkoop
in 2001 de gemeente Harmelen, met als toevoegingen de gemeenten Indijk (1820), Gerverscop (1857) en een deel van Veldhuizen (1954).
Op 29 oktober 2009 sprak de gemeenteraad van Woerden unaniem uit positief te staan tegenover aansluiting van Kockengen bij de gemeente Woerden, naar aanleiding van een referendum in Kockengen, waarbij een groot deel van de bevolking zich uitsprak voor aansluiting bij Woerden. Desondanks maakt Kockengen sinds 1 januari 2011 deel uit van de gemeente Stichtse Vecht, zoals de rest van de voormalige gemeente Breukelen. De minister van Binnenlandse Zaken stelde pas over de indeling van Kockengen te willen praten wanneer ook Woerden zelf weer bij een herindeling betrokken zou raken.

Woerden ligt in het oosten van het Groene Hart van Holland, de groene zone omsloten door de Randstad. Buiten de bebouwing bestaat Woerden voor een groot deel uit weilanden en akkers. De gemeente Woerden is omringd door de gemeenten (met de klok mee, begin noord) De Ronde Venen, Stichtse Vecht, Utrecht, Montfoort, Bodegraven-Reeuwijk en Nieuwkoop.

Naast kazende boeren uit de omgeving, was de dakpan- en steenindustrie vanaf de middeleeuwen een belangrijke economische activiteit in Woerden. Rond 1850 waren er nog meer dan tien van deze fabrieken actief, rond 1950 waren dat er nog maar drie. Anno 2015 is alleen de dakpannenfabriek aan de Leidsestraatweg nog actief.

De plaats Steinhagen in Duitsland is een partnerstad van Woerden. Deze officiële vriendschapsband bestaat sinds 1972 en is ontstaan in een tijd waarin ook veel andere Europese steden jumelages met elkaar sloten. De band tussen de twee steden wordt onder andere geuit in bezoeken van de gemeentebesturen aan elkaar en uitwisselingsprojecten tussen scholen uit beide gemeenten. Er is in Woerden een weg die de Steinhagenseweg heet. Ook heeft het Minkema College een uitwisselingsproject met Steinhagen.

Woerden kent diverse media. De gemeente Woerden is zelf een van de belangrijkste bronnen met de gemeentelijke website. Daarnaast biedt de lokale radiozender RPL FM, het vroegere Radio Prosana, dagelijks nieuws. De lokale online videoportal Woerden TV is sinds maart 2010 actief als informatiekanaal voor Woerden. Middels diverse themakanalen en video's via het YouTube-kanaal van Woerden TV.

Er verschijnt een gratis huis-aan-huisblad in Woerden, de Woerdense Courant, die sinds 1949 bestaat. Van 1984 tot oktober 2012 verscheen ook nog het Woerdens Nieuwsblad (PCM Lokale Media). De Woerdense Courant verschijnt op woensdag. Het AD heeft een speciale editie voor het Groene Hart, AD Groene Hart genaamd, waarin dagelijks een katern zit met al het nieuws over Woerden en omgeving.

De gemeente beschikt over haar eigen app, genaamd Het Verhaal Van Woerden. Hierin wordt de gebruiker meegenomen door de geschiedenis van de stad en haar kunstschatten. Voice-over werk is o.a. van Bram van der Vlugt.