Dantumadeel (officieel, Fries: Dantumadiel) is een gemeente in het noordoosten van de Nederlandse provincie Friesland.
De gemeente Dantumadeel is binnen de streek van de Friese Wouden centraal gelegen in de Dokkumer Wouden.
Geschiedenis
Dantumadeel wordt voor het eerst genoemd in een oorkonde uit 1242. In die tijd was Dantumadeel, of Donthmadeil, zoals het toen bekendstond, een deel van het district Winninghe, het noordelijke gedeelte van Oostergo. De toenmalige Grietenij Dantumadeel werd bestuurd door een grietman die in Rinsumageest en Dantumawoude zetelde. Tot 1881 was Rinsumageest de hoofdplaats van Dantumadeel.
Friesland is in de loop der eeuwen verschillende malen toneel geweest van strijd om de macht. Einde van de 15e eeuw, begin 16e eeuw woedde de strijd tussen de Schieringers en Vetkopers. Dantumadeel kwam korte tijd onder het gezag van Albert III van Saksen. Hij stelde een baljuw aan in Dokkum die ook Dantumadeel bestuurde. Die situatie duurde niet lang en de grietmannen keerden weer terug. Later werd Friesland betrokken in de strijd tussen hertog Karel van Gelre en de Bourgondische keizer Karel V. In 1515 was er namens beide heersers een grietman in Dantumadeel.
Pas bij de gemeentewet van 1851 werden de grietenijen afgeschaft en werden gemeenten, met aan het hoofd een burgemeester.
In de loop der tijd is het gebied van Dantumadeel verschillende malen aangepast. Al in 1350 scheidde gebied rond Kollum, Oostbroekland, zich af en werd Kollumerland. Dokkum annexeerde verschillende malen gedeelten van Dantumadeel, zodat het kon uitbreiden. Bij een gemeentelijke herindeling per 1 mei 1984 gingen de plaatsen Birdaard en Janum over naar de gemeente Ferwerderadeel.
