Inhoud

Borne (Nedersaksisch: Boorn) is een Twentse forensengemeente ten noordwesten van Hengelo in de Nederlandse provincie Overijssel. Borne grenst in het noorden aan Tubbergen, in het noordoosten aan Dinkelland, in het zuidoosten aan Hengelo, in het zuidwesten aan Hof van Twente en in het noordwesten aan Almelo. De gemeente telde op 1 maart 2016 22.470 inwoners. De gemeente Borne werkt samen in de Regio Twente. Mensen uit Borne hebben in Twente de bijnaam Melbuul (Twents voor meelzak).

Borne ligt in het oosten van Nederland in de provincie Overijssel. De plaats ligt centraal in de landstreek Twente en maakt deel uit van de stedenband Twente. Borne grenst aan Hengelo en wordt slechts door de A1 van die stad gescheiden. Tot de gemeente Borne behoren verder de dorpskernen Hertme en Zenderen. Tot 2001 viel ook het dorp Bornerbroek onder deze gemeente. Bij de gemeentelijke herindeling van 1 januari 2001 werd dit dorp echter bij de gemeente Almelo gevoegd.

De gemeente Borne grenst in het noorden en noordoosten aan Tubbergen en Dinkelland, in het zuidoosten aan Hengelo, in het zuidwesten aan Hof van Twente en in het westen en noordwesten aan Almelo. De plaats Borne telt zeven wijken: Centrum (Centrum / Oud Borne / Spanjaardswijk), Bornsche Maten, Letterveld (Letterveld I / Letterveld II), Molenkamp (Dikkerslaan - Molenkampsweg e.o.), 't Oldhof, Stroom Esch en 't Wensink ('t Wensink Noord / 't Wensink Zuid / Zuid Esch).

In 1206 wordt Borne voor het eerst vermeld in een officiële akte. Met deze akte verkreeg de bisschop van Utrecht van de abt van Ruinen onder andere de zeggenschap over de kerk en onderhorige rechten en opkomsten te Burgunde, zoals het toen genoemd werd en tienden onder Zenderen en Almelo. Voorgenoemde akte was in 2006 nog aanleiding voor viering van het achthonderdjarig bestaan van Borne. De havezate Weleveld had in de late Middeleeuwen en gedurende de Reformatie een grote invloed op het dorp.

Tot het eind van de 18e eeuw was Borne een onwelvarende plattelandsgemeente. In 1828 stichtte een Duitse jood, Salomon Jacob Spanjaard, een bedrijf, wat uitgroeide tot een van de vele textielfabrieken in de regio Twente. De bekendste telg uit de familie Spanjaard was Jacob Spanjaard, die de fabriek in de eerste decennia van de twintigste eeuw leidde en de bijnaam 'God van Borne' verwierf. Rond 1920 was een groot deel van de (mannelijke) Bornse bevolking werkzaam bij de firma Spanjaard. Een groot deel van de familie Spanjaard kwam om tijdens de Tweede Wereldoorlog. In 1973 kwam er een einde aan het bedrijf. Uit de fabriek van Spanjaard kwamen de bekende Teddy-luiers, Cinderella-lakens en Kenmore-overhemden.

Borne was in 1895 de eerste plattelandsgemeente in Nederland met een eigen elektriciteitscentrale en elektrische straatverlichting. De centrale werd gesticht door Rento Hofstede Crull en was de basis voor de latere IJsselcentrale. Crull was tevens oprichter van de latere Heemaf en Holec.

Eind jaren 90 werden plannen ontwikkeld voor een gemeentelijke herindeling in de provincie Overijssel. De gemeente Borne zou hierbij met Hengelo en Enschede fuseren tot Twentestad. Omdat er onvoldoende draagvlak bestond voor deze fusie, werd dit plan afgeblazen. In de uiteindelijke herindeling, die in 2001 plaatsvond, werd Bornerbroek, dat tot dan toe onderdeel van Borne was, bij Almelo gevoegd.

Borne ligt bij de splitsing (knooppunt Buren) van de autosnelwegen A35 van Zwolle naar Enschede en de A1 van Amsterdam naar Oldenzaal en Duitsland. Het Station Borne wordt aangedaan door de sprinter Enschede - Apeldoorn en de sprinter Enschede - Zwolle. Daarnaast heeft Borne een busverbinding met Hengelo, Almelo, Vriezenveen en Weerselo.

In 1974 werden in Euregio-verband de eerste contacten gelegd met de Duitse stad Rheine in het Münsterland op het gebied van sport, jongerenuitwisseling en seniorencontacten. Deze contacten mondden in de zomer van 1983 uit tot het ondertekenen van een officiële partnerschapsverklaring met Rheine. Naast dit officiële partnerschap onderhoudt Borne vriendschappelijke banden met Trakai in Litouwen en Bernburg (Saale) in de Duitse deelstaat Saksen-Anhalt.