Inhoud

Bloemendaal is een plaats en gemeente in de Nederlandse provincie Noord-Holland.

In de gemeente ligt de Eerebegraafplaats Bloemendaal.

De gemeente Bloemendaal is ontstaan uit de ambachtsheerlijkheden Tetterode, Aelbertsberg en Vogelenzang. Tetterode is nu Overveen, Aelbertsberg is Bloemendaal, de naam Vogelenzang is onveranderd. De naam heerlijkheid is als volgt te verklaren. In de Graventijd (12e-14e eeuw) probeerde men gronden en moerassen te ontginnen voor landbouw en veeteelt. Deze ontginning werd ook roding (rooien van bossen) genoemd. De uitgang "rode" komt in verschillende benamingen in de gemeente voor. Het uit de duinen vloeiende water werd afgevoerd via natuurlijke weg - beken - en door gegraven sloten en vaarten (Delft, Houtvaart) naar Spaarne, Rijn of Wijkermeer.

Er ontstonden daardoor grote rechthoekige stukken grond, die door de graaf in leen werden gegeven aan een "heer". Zo ontstond een "heerlijkheid", waarop een hoeve werd gebouwd.

Aelbertsberg en Vogelenzang kwamen tezamen met Tetterode in handen van de heren van Brederode. Brederode is gelegen in de gemeente Velsen en is slechts als ruïne overgebleven. Het kasteel zou omstreeks 1200 zijn gebouwd. Brederode was een belangrijk familielid van de graaf van Holland.

Het huis Aelbertsberg, gelegen nabij het meertje van Caprera, werd waarschijnlijk gesticht door de Hollandse graaf Floris II in de 12e eeuw. Het was een huis waar de graaf van tijd tot tijd verbleef. De naam van het huis is ontleend aan de christenprediker Adelbert, die in Kennemerland het evangelie predikte. Later, in de 16e eeuw, noemde men het huis 't Huys te Blommendael (Bloemendaal), afgeleid van de familie Van Bloemendaal, die te Aelbertsberg woonde. De naam Bloemendaal wordt in die tijd voor het eerst gebruikt. In vitrines in de gang van het souterrain van het gemeentehuis zijn opgegraven voorwerpen van Aelbertsberg tentoongesteld.

De plaatselijke omroep voor de gemeente Bloemendaal is Jouw FM, voorheen AB-Radio. Een andere radiozender, die landelijk bekender is, is het christelijke station van Radio Bloemendaal. Lange tijd had Bloemendaal bovendien een eigen krant. De Bloemendaalse post (hoofdredacteur de heer L.W. Bierens de Haan, die in Aerdenhout woonde) verscheen voor een groot deel van de gemeente en was specifiek gericht op het lokale nieuws.

De gemeente Bloemendaal is bekend om haar vele buitenplaatsen en landgoederen, zoals Vogelenzang, Woestduin, Vinkenduin, Leyduin, Boekenrode, Elswout, Saxenburg, Hartenlust, Zomerzorg, Duin en Daal, Wildhoef, Veen en Duin, Sparrenheuvel, De Rijp, De Beek, Buytentwist, Duinzigt, Vaart en Duin, Elswoutshoek.

Veel van deze gronden zijn verkaveld (Boekenrode, Hartenlust, Saxenburg, Zomerzorg, Wildhoef, Veen en Duin). Andere zijn min of meer in hun oorspronkelijke staat gebleven. Het huis kreeg veelal een andere bestemming. De gronden zijn als landschapspark te bezoeken (Huis te Vogelenzang, Leyduin, Vinkenduin, Woestduin, Elswout).

De grote villa's werden in de 20e eeuw gebouwd. Bloemendaal ontwikkelde zich vanaf ca. 1880 tot een forensenplaats, o.a. door de verbetering van de verkeersmiddelen (trein, tram). Er werden nieuwe villawijken gebouwd: Bloemendaalse Park, Aerdenhout, Duinlustpark, Duin en Daal, Kweekduin, omgeving Julianalaan. Bloemendaal ging zijn typisch landelijke karakter verliezen. Getracht werd wel zoveel mogelijk natuurschoon te sparen.

Villabouw bedreigde het natuurschoon. Zo werden buitenplaatsen verkaveld en bebouwd: Groot Bentveld, Naaldenveld, Hartenlust, Wildhoef. Er was veel open bebouwing. Winkels en werkplaatsen werden geweerd. Pas in 1917 werden kleine woningen gebouwd voor arbeiders en minder welgestelden: Ramplaankwartier (nu gemeente Haarlem), Veldlaan (Aerdenhout), Bloemendaal-Noord (noordhoek Schapenduinen), Sterrebosch, Kinheimpark (Bloemendaal), Oranjekwartier (Overveen).

Niet alleen Bloemendaal breidde zich uit, ook de nabuurgemeente Haarlem zocht daarvoor ruimte. Schoten werd bij Haarlem gevoegd, maar ook Bloemendaal en Heemstede moesten gedeelten van hun grondgebied afstaan. Het Zijlweggebied, Rolland, Ramplaankwartier, Duinvliet, grondgebied van de gemeente Bloemendaal, werden in 1927 door Haarlem geannexeerd. Was Overveen vroeger het grootste dorp, na de annexatie van een gedeelte van Overveen door Haarlem in 1927 werd Bloemendaal het grootste dorp, mede door de bouw van veel grote villa's.